PO NASYMU! GWARA PODHALAŃSKA
Gwara góralska/podhalańska to jedna z gwar dialektu małopolskiego, występująca na terenie Podhala. Pozostało w niej wiele archaizmów staropolskich z naleciałościami słowackimi i bałkańskimi. Jest to bardzo ciekawy element Podhala, który budzi powszechne zainteresowanie wśród przyjeżdżających z całej Polski turystów. Niektóre słowa wydają się być zabawne, ale i często niezrozumiałe.
Powszechne w tej gwarze:
- tzw. mazurzenie, czyli zastępowanie głosek - sz, cz, ż przez s, c, z.
- występowanie zmiękczania głosek, np "siarotka" (szarotka).
- Akcentowanie zwykle na pierwszą sylabę, lecz w połączeniu z przyimkiem, akcent przenosi się na przyimek.
- Wiele znaczeń jednego słowa, np. "zając" mówi się tu zarówno na zająca jak i na królika.
- Wymawianie na końcu słowa -k- zamiast -ch- oraz ścinanie -ó-, np. "w tyk gorak" zamiast " w tych górach"
- Wyrazy o tym samym brzmieniu, lecz innym znaczeniu niż w polszczyźnie ogólnej, np. obora - podwórko, pytać - prosić, siwy - niebieski.
- Dodawanie -j- na początku niektórych wyrazów, zaczynających się literą -a-, np. janioł (anioł), Jagnieska (Agnieszka).
- Zakańczanie wyrazów -om-, np. jadom (jadą), robiom (robią).
W niektórych przypadkach odnoszących się do życia gospodarczego słownictwo podhalańskie jest bardziej urozmaicone (bardziej precyzyjne) niż język ogólnopolski. Przykłady: siano (= siano z pierwszego pokosu) vs. potrow (= siano z drugiego pokosu), honielnik, juhas, baca (= pomocnik pasterza, pasterz, kierownik pasterzy).
W gwarze tej występuje też wiele wyrazów czy zwrotów, zupełnie nieznanych w innych rejonach Polski. Przykłady:
- bacioki - kalosze
- fudament - hultaj, łobuz
- grapa - stromy grzbiet, urwisko, góra
- gornecek - filiżanka, kubek
- smrek - świerk
- kieryndać - huśtać się na krześle
Gwara ta jest ciągle żywa, posługują się nią i najstarsi górale, ale także i najmłodsi. Miała ona wielu zwolenników w okresie Młodej Polski. Posługiwał się nią w swoich wierszach Kazimierz Przerwa Tetmajer.
Tatry przyciągają o każdej porze roku, często ludzi rządnych wrażeń i adrenaliny. Wędrówki po stromych zboczach to czasem zbyt mało dla mocno wymagających.